Voor de bepaling van de eigen bijdrage voor verblijf in een verzorgings- of verpleeghuis telt vanaf 2013 ook het vermogen van de verzekerde mee. Deze verandering houdt de gemoederen flink bezig. Zo vindt columnist Max Pam het onrechtvaardig dat ouderen die met vlijt en zuinigheid een vermogen hebben vergaard meer dan 2000 euro per maand zelf moeten betalen terwijl medebewoners na een leven van potverteren en verspilling aan het einde van de rit op kosten van de gemeenschap worden verzorgd [1]. In de NRC van 16/17 februari blijken veel briefschrijvers een tegenovergestelde mening toegedaan: Zij vinden het "terecht dat oma haar woning moet opeten om de verzorging te betalen". Waarom zouden de zorgkosten op de gemeenschap moeten worden afgewenteld voor mensen die dat best zelf kunnen betalen. Het is sneu voor de potentiële erfgenamen maar er is een groter collectief belang gediend met de beheersing van de zorgkosten.
De legitimiteit van een vermogensafhankelijke eigen bijdrage blijft een lastige kwestie want zowel de 'haves' als de 'have-nots' in de verblijfszorg doen een beroep op een collectieve verzekering die de AWBZ nu eenmaal is. Het is alsof je na de brand van de verzekering te horen krijgt dat je de schade ook wel uit eigen zak kan betalen. De vermogenstoets in de zorg is echter niet nieuw. Ook in de tweede helft van de vorige eeuw moesten de bewoners van verzorgingshuizen een deel van de pensionprijs zelf betalen zo mogelijk uit eigen vermogen.
Er is sindsdien veel veranderd. Verzorgingshuizen zijn omgevormd van bijzondere huisvestingsvormen tot specifieke zorgvoorzieningen. Na 2001 is de gehele intramurale zorg onder de AWBZ gebracht en dat betekende dus tot 2013 dat het eigen vermogen buiten schot bleef. Om wat meer te weten te komen over de gevolgen van de vermogenstoets voor de ouderenzorg biedt de ontwikkeling van de verzorgingshuizen enige aanknopingspunten.
Uit eigen zak betalen
In de verzorgingshuizen zijn de lagere inkomensgroepen altijd sterk oververtegenwoordigd geweest. De bewoners moesten wel hun AOW inleveren maar kregen daar kost en inwoning en wat zakgeld voor in de plaats. In financiële zin waren zij op die manier relatief beter af dan bij een zelfstandig bestaan buiten de deuren van het verzorgingshuis. Natuurlijk moest daar geld bij en dat merkten ook de ouderen die wel meer te verteren hadden: zij moesten een groter deel van de kostprijs uit eigen zak betalen. Voor hetzelfde product meer betalen en interen op het eigen vermogen was ook toen al geen aantrekkelijke optie.
Er ontstonden twee uitwijkvarianten:
- Huisvesting en zorg in de eigen familiekring organiseren: deze oplossing werd vooral gekozen door boeren en middenstanders waar ouders en kinderen belang hebben bij instandhouding van het bedrijfskapitaal
- Alternatieve vormen van huisvesting en zorg zoeken waar ouderen meer waar voor hun geld kregen. Zowel aan de bovenkant als de onderkant van de markt ontstonden alternatieven voor het verzorgingshuis waardoor deze sector langzamerhand inkromp en van gedaante veranderde.
Iedereen tevreden?
Terug naar de actuele discussie. Om de kosten voor de zorg te drukken wordt de eigen bijdrage van meer vermogende ouderen opgehoogd tot een niveau waarbij alternatieven steeds aantrekkelijker worden. De maximale eigen bijdrage van ruim 2.000 euro is nog niet eens het hele verhaal. Naast de zorgkosten zijn er ook nog de huisvestingskosten die bij het scheiden van wonen en zorg voor eigen rekening komen. Dan liggen de eigen uitgaven voor wonen en zorg in het uiterste geval al gauw tussen de 3.000 en 4.000 euro per maand. Voor dat geld kun je in de vrije sector riant wonen en een vermoedelijk betere behandeling krijgen. De andere kant van de medaille is natuurlijk dat er een verdergaande tweedeling in de zorg ontstaat. Oma eet nog steeds haar eigen huis op, maar krijgt er meer voor terug en de overheid bezuinigt op haar zorguitgaven. Iedereen tevreden! Iedereen tevreden?
1 'Pluk de dag, anders plukken wij u wel', in: Opinie & Debat, de Volkskrant, 6 februari 2013.
Meer informatie
